การเพาะเห็ดในขอนไม้

การเพาะเห็ดในขอนไม้

โดย อาจารย์ไพรัตน์ เลื่อนไธสง Pairat Luanthaisong
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน กาฬสินธุ์ โทร 043 811128

ขอนไม้หรือกิ่งไม้ขนาดใหญ่จากการตัดแต่งกิ่งไม้เนื้ออ่อนเช่นไม้มะม่วง ขอนไม้เหล่านี้สามารถนำมาเพาะเห็ดได้ เช่นเห็ดขอนขาว เห็ดบด เห็ดหูหนูหรือแม้แต่เห็ดนางฟ้า เห็ดนางรม เพื่อเป็นอาหารในครัวเรือน ที่สามารถเก็บกินได้ยาวนานหลายเดือน ไม้ที่นำมาทำเห็ดใช้ไม้มะม่วงได้ทุกชนิด ไม้แค ไม้ฉามฉา ไม้นุ่น ไม้เหลื่อม ไม้ไทร ถ้าเป็นเห็ดขอนขาว หรือ เห็ดบด อาจใช้ไม้เนื้อแข็งก็ได้เช่น ไม้แต้ ไม้ติ้ว ไม้จิก ไม้กระยอม ปกตินิยมเพาะเห็ดขอนขาวและเห็ดบด ไม้เนื้อแข็งเชื้อเดินช้าแต่เกิดดอกนาน
วัสดุอุปกรณ์
1. ขอนไม้ที่ตัดเป็นท่อนสดๆหรือตัดไม่เกิน 7 วัน หรือ หากไม้มียางให้ทิ้งไว้พอหมดยางสัก 2-3 วัน ถ้าไม้แห้งให้แช่น้ำ2-10 วันแล้วแต่ขนาด ดูให้น้ำซึมเข้าเนื้อไม้ให้ชุ่ม
2. ก้อนเชื้อเห็ดที่จะทำ ที่เชื้อเดินเต็มถุงแล้วพร้อมเปิดดอกเชื้อค่อนข้างแก่จะดี
3. เหล็กแป๊บกลวงเจียร์ด้านหนึ่งให้คม ขนาด 4-6 หุน ยาว 5 – 6 นิ้ว
4. ค้อนไม้สำหรับตอกเหล็ก
5. เหล็กกลมขนาด 2-3 หุน ยาว 1 คืบสำหรับกระทุ้งเนื้อไม้ออกจากเหล็กกลวง
(การเจาะไม้หากใช้สว่านไฟฟ้า 5 หุนจะสะดวกมาก)
วิธีทำ
1. ตัดไม้ที่จะนำมาเพาะให้ยาวประมาณ 1 เมตร
2. ใช้เหล็กกลวงตอกให้เป็นรู หรือเจาะด้วยสว่านไฟฟ้า แต่ละรูห่างกัน 1 คืบ ทุกด้าน ถ้าเป็นท่อนใหญ่ หรือ ตอไม้ ให้ตอกสลับกัน
3. การตอกครั้งแรกให้ตอกลึกแค่เปลือก เพื่อเอาเปลือกออกก่อนโดยใช้เหล็กกลมสอดในเหล็กกลวงดันออก
4. ตอกครั้งที่ 2 ให้กินเนื้อไม้ ลึกประมาณ 1-2 นิ้ว (ประมาณ 1 ข้อมือ) นำถุงเชื้อเห็ดที่จะเพาะมาเปิดถุงออกปิก้อนเชื้อเป็นชิ้นเล็กพอควร ยัดลงในรูที่ตอก แล้วปิดด้วยเปลือกไม้ หรือ ไม้ที่ตอกออก หรือใช้ฝาจีบปิดขวดเบียร์ ขวดน้ำอัดลมปิดรูใช้ค้อนตอกให้แน่น
5. ขอนใหญ่ให้เจาะลึก ทำไปให้รอบๆขอนไม้ ยิ่งทำหลายจุดเชื้อจะเดินเร็ว
6. ไม้แห้งต้องแช่น้ำให้อมน้ำก่อนสัก 2-7 คืน ไม้เนื้ออ่อนเชื้อเดินเร็ว ไม้เนื้อแข็งเชื้อเดินช้าแต่เก็บเห็ดได้นาน
วิธีการดูแล
1. นำขอนเห็ดที่อัดเชื้อแล้ว มาวางกองไว้ในที่ร่ม โดยใช้ไม้หมอนรองด้านล่างแล้ววางเรียงเป็นชั้นๆ คลุมด้วยพลาสติกหากเป็นไม้แห้งเปิดรดน้ำ ทุกสัปดาห์ ถ้าไม้สดไม่ต้องรดน้ำ พักไว้ 1 เดือนให้เชื้อเดินให้เต็มขอน
2. เมื่อครบ 1 เดือน เปิดผ้าพลาสติกออก เพื่อให้ขอนไม้แห้ง พักไว้ 1 เดือนเป็นการปล่อยให้เส้นใยเห็ดพักตัวแล้วจึงนำไปกระตุ้นให้เกิดดอกโดยการแช่น้ำ
3. เมื่อครบ 2 เดือนนำไปกระตุ้นให้เกิดดอกโดยการแช่น้ำ ครั้งละ 2-7 วันขึ้นอยู่กับขนาดท่ิอนไม้ ฤดูกาลและความชุมของขอนไม้ ท่อนขนาดใหญ่แช่นาน แล้วเอาขึ้นพักไว้ตากจนแห้ง แล้วเอาลงแช่น้ำอีก ทำสลับอย่างนี้จนเริ่มเห็นดอกเห็ด หรือนำเข้าโรงเรือนรดน้ำจนเกิดดอก
4. นำขอนที่เริ่มเห็นดอกเห็ดไปตั้งชันไว้เห็ดจะเกิดเต็มขอนจากขอนไม้จะกลายเป็นขอนเห็ด สามารถเก็บเป็นอาหารได้ตลอดประมาณ 1 – 2 ปี แล้วแต่ขนาดขอนและชนิดของเนื้อไม้ อาจปล่อยให้ตากฝนตามธรรมชาติก็ได้
5. หากพักในกระโจมผ้าพลาสติกหรือโรงเรือนจะคุมความชื้นได้ดีรดน้ำให้โรงเรือนหรือกระโจมมีความชุ่ม เห็ดจะเิกิดดอกได้ดี หากเห็ดหยุดเกิดดอกให้กระตุ้นโดยทิ้งให้แห้งแล้วแช่น้ำใหม่